Tuesday, 6 September 2016

THINLIAN

THINLIAN/THIN NATNA
(JAUNDICE/HEPATITIS)
-Dr. C. Lalrampana
Thinlian (Jaundice), thin natna hi natna chikhat a ni buaipuiawm tak a ni a; Mizo chuan ‘Thinlian’ kan ti a; hei hi a awmtirtu chu natna te ber chi, tur inkaihnawih theih, leh damdawi tur nghawng tha lo avanga awm thei nia ngaih a ni. Thin atanga mit lo luang tur daltu a awm hian thisenah mit a lo tam a; chu chu mitliam (Jaundice) an ti mai thin. Hetianga a awm chhan hi mit luan bona kawr tereuhte te kha hnawhtu a awm avangin an luang ral thei lova chuvang chuan thisenah mit a lo luang lut thin tihna a ni. Mit chu thisena a luan tawh chuan thisen chuan a lo fawp darh a; chuvang chuan mit leh vunte a lo eng chhuak thin a ni. Infection Hepatitis hi tuibawlhhlawh in atanga taksaah natna hrik te reuhte te virus a luh vang a ni ber. Mithiamte chhut danin hetiang natna vei zinga za zela 15%-in an thihpui thin nia ngaih a ni. He natna hian tumah thliar a nei hran chuang lova, ngam loh lah a nei lem hek lo. A salbeh tawh chu thlah a tum vak tawh thin lo. Hepatitis hi A; B; C; D; E; F & G thleng a awm a. chungte chu a mal malin tawite tawitein han belchiang lawk teh le:
HEPATITIS ‘A’
Hetiang thin natna hi Hepatitis ‘A’ natna hrik avanga awm a ni a; HAV tia hriat lar a ni a; mihring leh mihringina inkaichhawn theih a ni. Ei leh in leh ek atangtea inkaichhawn theih a ni. Hetianga inkaichhawnna hi ‘Fecal-oral’ an ti thin. Mirethei chhumchhia awmkhawmna hmun leh chettawp luaktukna hmunah inkaichawn awlsam bik hlea ngaih a ni bawk. Mipa rawlthar leh mipa puitling Sex hman avangin hetiang natna hi inkaichhawn a awlsam em em bawk. Tin, damdawi hman sualna avanga inkaichhawng tam tak an awm bawk.
HEPATITIS ‘B’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘B’ virus (HBV)-in a thlen a ni. A bikin hriau thianghlim lo inhmantawmna avanga inkaichhawn awlsam em em a ni. Tattoo chhut kai nana hriau zum thianghlim lo inhmanpawlh avangin inkaichhawn a awlsam em em bawk. Hetiang veite chu an chau ngawih ngawih a, an luak a chhuak a; an zun a nu dum deuh nguai a, an ek a eng dal dang thin.
HEPATITIS ‘C’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘C’ virus (HCV)-in a thlen a ni. Thisen thianghlim lo inpek pawlh avangte leh hriau thianghlim lo inhman pawlh nasat avang leh hemodialysis avangtea inkaichhawn theih a ni. Tin, thlan atang leh chil per atang pawhin inkaichhawn a awlsam hlea ngaih a ni. He natna atang hian Cancer leh cirrhosis kai awlsam hle bika ngaih a ni bawk. Sex hman avanga inkaichhawn erawh a awm meuh lo. Tihdam pawh a harsa a; mahse, tihdam theih a ni.
HEPATITIES ‘D’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘D’ virus (HDV)-in a thlen a ni. Hepatitis ‘B’ veisa atanga inkaichhawn a awlsam bik. Hriau thianghlim lo inhmantawm avang leh Sex hman avanga inkaichhawn theih a ni.
HEPATITIES ‘E’
Hetiang natna Hepatitis ‘E’ hi natna tam vak lo a ni a; Hepatitis ‘E’ virus (HEV)-in a thlen a ni. Ei leh in atang leh tui thianghlim lo in atangtea inkaichhawn theih a ni. Hei hian thin natna hlauhawm tak a thlen em em lem lova, invenna vaccine hranpa teh chiam a ngaih loh avangin antiviral damdawi hman ve mai theih a ni.
HEPATITIES ‘F’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘F’ virus (HFV)-in a thlen a ni. Thisen test atanga a lan danin hetiang natna hi a tlem hle a; eng atanga lo awm nge tih pawh hmuh chhuah a la ni chiah lo bawk.
HEPATITES ‘G’
Hei hi thin natna chi khat mahse, a nihna chiah leh a chhan dik tak finfiahna la awm lem lo a ni. Hetiang natna hi a hlauhawm chi leh hlauhawm loh chi pawh chiang taka thliar hran theih a ni rih lo.
Ngun takin en la, Hepatitis ‘B’ & ‘C’-te khi a hlauhawmin a dam har ber a; inenkawlna senso pawh a hau takin a buai thlak duh hle. Mahse, hengte hi enkawl hma chuan rang taka tihdamleh theih a ni. A dangte pawh khi enkawl thuai chuan tha takin an damleh thei tih hre reng ang che. Dawhkana Chukchu vak lai hi chema na taka i sah chhum hmawk chuan Chukchuin a tuar rual khan Dawhkan khan a tuar ve nghal a; a chhiat phah thin. A thihna tur tawk chauha i kut p

No comments:

Post a Comment